توانبخشی با هدف بهبود بیماران، کاهش ناتوانی و نیز تاثیرگذاری بر فعالیت‌ها و مشارکت‌های اجتماعی افراد انجام می‌شود. حضور متخصصین تغذیه، فیزیوتراپیست‌ها، مددکاران اجتماعی و گفتاردرمانگران در این امر بسیار مفید است. هر یک از این متخصصین مسئولیت خاصی برعهده دارند؛ متخصصین تغذیه، در بخش مراقبت‌های ویژه و پس از ترخیص از آن با بررسی وضعیت بیمار برنامه غذایی خاصی برای او ارائه می کنند، برطرف کردن ضعف عضلانی و بهبود عملکرد جسمانی از اهداف فیزیوتراپی می‌باشد، همچنین مددکاران اجتماعی به بهبود توانایی تصمیم گیری، سازگاری بیمار با شرایط جدید خود و آموزش و اطلاع رسانی می پردازند و گفتاردرمانگران به افزایش توانایی بیمار در برقراری ارتباط و بلع کمک می‌کنند.
ترخیص از بیمارستان پایان بیماری نیست!
توانبخشی بیماران پس از بستری شدن در ICU منجر به تسریع روند بهبودی می‌شود. افراد مشغول در تیم‌های چندرشته‌ای سیستم بهداشت و درمان، نقشی کلیدی را در این روند ایفا می‌کنند. هزینه‌های لازم برای دریافت خدمات مرتبط با توانبخشی، لزوم فعالیت خیریهها در این زمینه را برجسته می‌سازد؛ به علاوه وجود نیروهای داوطلب و متخصص نیز در کمک به افراد نیازمند برای دریافت خدمات توانبخشی حائز اهمیت است.
تیم‌های چندرشته‌ای بر بهبود کیفیت توانبخشی جسمانی، شناختی و روانی تمرکز دارند. طی همه‌گیری COVID-19، نیاز جهانی به استفاده از تخت‌های بخش ICU افزایش یافت و اهمیت خدمات مرتبط با توانبخشی بیماران حین و پس از ترخیص از ICU برجسته‌تر شد. در این مقاله به بررسی نقش تیم‌های چندرشته‌ای در مراقبت از بیماران، حین و پس از ترخیص از بخش ICU می‌پردازیم.
در تیم‌های چندرشته‌ای متخصصان سلامت تلاش می‌کنند به ارزیابی و تشخیص اثرات عملکردی، بیولوژیکی و روان‌شناختی بیماری بپردازند؛ همچنین به توانبخشی بیمارانی که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شده‌اند کمک می‌کنند. شواهد نشان داده‌اند که حضور متخصصین تغذیه، فیزیوتراپ‌ها، مددکاران اجتماعی و گفتاردرمانگران در چنین تیم‌هایی بسیار مفید است.
تغییرات کوتاه‌مدت و بلندمدت جسمانی، شناختی و روانی که پس از ترخیص از ICU در بیمار رخ می‌دهند، با عنوان سندرم پس از ICU شناخته می‌شوند. در حال حاضر دانش ما برای پیش‌بینی عوارض بیماری پس از ترخیص از بخش مراقبت‌های ویژه محدود است. این عوارض می‌توانند بر عملکرد بیمار پس از ترخیص از بیمارستان تاثیر سوء بگذراند.
طبقه‌بندی بین‌المللی سازمان بهداشت جهانی، مقیاسی برای ارزیابی وضعیت سلامت فرد در زمینه‌های مختلف می‌باشد. در ارزیابی وضعیت سلامت فرد باید تاثیراتی فراتر از ناتوانی جسمانی را در نظر گرفت که شامل مشارکت اجتماعی فرد و نقش‌آفرینی او در جامعه است. به علاوه، کیفیت زندگی فرد نیز سنجه‌ای پراهمیت بوده که با توجه به نحوه تفکر و سلیقه افراد تعاریف متفاوتی دارد. متخصصان مشغول در تیم‌های چندرشته‌ای تلاش دارند عوارض بیماری را به حداقل رسانده و مشارکت اجتماعی بیمار را به حداکثر برسانند.
تاثیر حضور متخصصان تغذیه در توان بخشی بیمار
علم پزشکی در حال یادگیری چالش‌های مرتبط با تغذیه در طول بیماری بدخیم می‌باشد و نقش‌آفرینی متخصصین تغذیه در بخش مراقبت‌های ویژه رو به افزایش است. پیش‌تر توجه متخصصین تغذیه بیشتر معطوف به بیمارانی بود که مواد غذایی را از طریق تغذیه وریدی دریافت می‌کردند، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهند بیمارانی که غذا را از طریق دهان مصرف می‌کنند و یا نیاز به تهویه مکانیکی ندارند، در معرض بیشترین خطرهای مربوط به تغذیه قرار دارند.
در بخش مراقبت‌های ویژه و پس از ترخیص از آن، متخصصین تغذیه باید با بررسی وضعیت بیمار برنامه غذایی خاصی برای او ارائه کنند. این بررسی می‌تواند شامل ارزیابی فردی، گفتگو و مصاحبه با بیمار و مشاوره با بیمار و خانواده او برای طراحی یک برنامه غذایی شخصی‌سازی شده باشد. افزایش کیفیت غذای بیمارستان‌ها برای تامین بهتر نیازهای تغذیه‌ای بیماران و اطمینان از عدم کاهش کیفیت غذا حین حمل‌ونقل از جمله مسائلی هستند که باید مورد بررسی قرار گیرند.
فیزیوتراپی شاخصه مهم در بهبود بیماران توان بخشی
فیزیوتراپیست‌ها عموما پس از ترخیص بیمار از بخش ICU نیز به مداخلات توان‌بخشانه خود ادامه می‌دهند و همین امر آنها را از سایر متخصصین تیم چندرشته‌ای متمایز می‌سازد. برطرف کردن ضعف عضلانی و بهبود عملکرد جسمانی از اهداف فیزیوتراپی می‌باشند. در برخی کشورها مانند استرالیا، فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند بدون اتکا به سایر متخصصان و به‌طور مستقل مشکلات مربوطه را غربالگری، ارزیابی و درمان کنند. این روش منجر به افزایش کیفیت درمان می‌شود؛ چراکه مشکلات بیمار در حین ارجاع به سایر متخصصان از قلم نمی‌افتند.
مداخلات توانبخشی می‌توانند تمریناتی مانند نشستن، ایستادن، راه رفتن و نیز مداخلاتی نوین را شامل شوند که در بهبود عملکرد بیمار و افزایش کیفیت زندگی او موثر هستند. در حال حاضر، پیگیری وضعیت بیمار و برنامه‌های پس از ترخیص از ICU مانند گروه‌های حمایتی، به عنوان یک استراتژی در حال بررسی می‌باشند. چنین برنامه‌هایی اغلب برای کاستن از عوارض پس از ترخیص از ICU طراحی شده‌اند. این برنامه‌ها باید با کمک گرفتن از فیزیوتراپیست‌ها به عنوان متخصصین توانبخشی فیزیکی باشند.
مددکاران اجتماعی همراهان همیشه گی بیماران توان بخشی
مددکاران اجتماعی عوامل روانی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی موثر بر سلامت بیمار در زمان بستری در ICU را در نظر می‌گیرند. آنها تلاش می‌کنند استقلال و سلامت بیمار را به حداکثر برسانند. آنها خدمات بسیاری از جمله کمک به بیمار برای کنار آمدن با کاهش عملکرد حاصل از بیماری، ارزیابی خطر، مداخله در بحران و آموزش به بیماران را ارائه می‌کنند. خدمات آنها شامل حال کودکان نیز می‌شود. زمینه‌های فعالیت مددکاران اجتماعی شامل موارد زیر است:
۱- تصمیم گیری
مددکاران اجتماعی به خصوص در مواردی که قوه تصمیم‌گیری بیمار آسیب دیده باشد، به او کمک می‌کنند تا توانایی خود را بازیابد. آنها همچنین به نزدیکان بیمار در تصمیم‌گیری و مواجهه با بحران‌ها کمک می‌کنند.
۲- سازگاری
طولانی شدن زمان بستری در بخش مراقبت‌های ویژه اغلب منجر به نگرانی بیمار و خانواده او می‌شود. مددکاران اجتماعی حمایت روانی لازم برای برطرف کردن این نگرانی‌ها را فراهم می‌کنند.
۳- آموزش و اطلاع‌رسانی
انتقال مفاهیم پزشکی به بیماران به صورت واضح و شفاف می‌تواند منجر به بهبود درک بیمار از شرایط خود شده، از اضطراب او کم کرده و توان‌یابی او را بهبود بخشد.
گفتاردرمانگران
گفتاردرمانگران به افزایش توانایی بیمار در برقراری ارتباط و بلع، در طول بستری شدن بیمار در بخش ICU و نیز پس از آن کمک می‌کنند.
۱- برقراری ارتباط
برقراری ارتباط عملی چندوجهی بوده و شامل تولید صدا، گفتار و درک زبان و بیان می‌باشد. بیماران بستری در ICU ممکن است یک یا تعداد بیشتری تغییر در توانایی برقراری ارتباط خود تجربه کنند. اختلال در کیفیت صدا یا دیسفونی اغلب پس از اکستوباسیون در بیماران گزارش می‌شود که می‌تواند تاثیر منفی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. گفتاردرمانگران به بیماران کمک می‌کنند تا در دوران بازیابی توانایی خود، بتوانند بهبود بیشتری در سخن گفتن و برقراری ارتباط پیدا کنند و در نهایت بتوانند در تصمیمات مربوط به روند درمانی خود مشارکت بیشتری داشته باشند.
۱- بلع
کاهش توانایی بیمار در بلع ایمن و موثر، معمولا در حین و پس از بستری در ICU گزارش می‌شود. دیسفاژی که همان اختلال در بلع است، در بیمارانی که تهویه مصنوعی دریافت کرده‌اند گزارش شده است. آسیب‌شناسی گفتار در بهبود عملکرد بلع در بیمار پس از ICU شامل: بهینه سازی مصرف خوراکی، استفاده از استراتژی های جبرانی و توانبخشی عملکرد بلع می‌باشد.
نتیجه گیری
متخصصان بهداشت در تیم‌های چندرشته‌ای، توانبخشی تخصصی و هدفمندی را در جنبه های فیزیولوژیکی، جسمی، شناختی و روانی-اجتماعی به بیمار ارائه می‌دهند تا توانبخشی بیمار را تا حد امکان تسریع کنند. توانبخشی با هدف بهبود و افزایش عملکرد برای کاهش ناتوانی و متعاقبا تاثیر بر روی فعالیت‌ها و مشارکت‌های اجتماعی افراد انجام می‌گردد. در این میان فعالیت خیریهها برای تامین هزینه‌های لازم برای دریافت خدمات توان بخشی حائز اهمیت است. خیریه التیام با برپا کردن گلریزان‌ها و نیز برخی دیگر از طرح‌های خود به تامین هزینه‌های لازم برای توانبخشی و درمان بیماران می پردازد.
منبع:
https://healthmanagement.org/uploads/article_attachment/rehabilitation-of-the-critically-ill-.pdf