چنانچه وقت ندارید می توانید صدای این مقاله را گوش دهید
وسواس در یک تعریف ساده به هیجانات و تفکرات مصرانه، اجتناب ناپذیر و مکرری اطلاق می‌شود که فرد مبتلا را به صورت غیرارادی وادار به انجام کاری یا درگیری و ناراحتی فکری می‌کند که در مواردی باعث اختلال در زندگی فرد می‌شود. بدین منظور مقاله اینبار التیام به این موضوع اختصاص داده شد.
وسواس چیست؟
وسواس در علم روانشناسی، اختلال وسواس جبری Obsessive-Complsive Disorder (OCD) یا اختلال وسواس فکری-عملی نام دارد، چرا که این بیماری دو جنبه دارد و فکر و عمل فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
جالب است که بدانید ریشه اختلال وسواس جبری، اضطراب می‌باشد و فرد مبتلا هر چقدر بکوشد با آن مقابله کند اضطراب بیشتری را متحمل خواهد شد.
وسواس فکری
وسواس تکانه‌ای عصبی است که به شکلی متوالی برخلاف میل بیمار از شکل ناخودآگاه به صورت خودآگاه درآمده و باعث ایجاد پالس‌های عصبی خاص می‌شود تا در او ناراحتی و اضطراب برانگیزد و در نتیجه فرد برای رهایی از آن فشار عصبی، دست به اقدامی خاص بزند. در جواب چنین حمله‌ای معمولاً شخص می‌کوشد از آن بگریزد و آن فکر خاص را از ذهن خود بیرون کند یا آن را با عمل و فکر دیگری جایگزین نماید و البته آگاهی دارد که این وسوسه‌ها مزاحم ذهن او هستند. این بدین معنی است که فرد مبتلا عامدانه دست به چنین کارهایی نمی‌زند بلکه افکار استرس زای او هستند که به نحوی او را مجبور به انجام اعمال وسواس گونه می‌کنند.
مثال‌هایی از وسواس فکری:
- ترس از آلوده شدن با لمس اشیائی که دیگران لمس کرده‌اند.
- شک دارید که در را قفل کرده‌اید یا اجاق گاز را خاموش کرده‌اید.
- استرس شدید، زمانی که اشیاء منظم نیستند.
- افکار در مورد فریاد زدن، فحاشی یا رفتار نامناسب در جمع
- اجتناب از موقعیت‌هایی که می‌توان باعث ایجاد وسواس شوند، مانند دست دادن
- شک و عدم اطمینان در سپردن سرمایه خود به بانک و یا کمک‌های مالی به خیریه‌ها!
وسواس عملی
فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی برای کاهش اضطراب خود که ناشی از فکر مزاحم است، فعالیتی انجام می‌دهد که اضطراب او را کاهش دهد.
در واقع وسواس عملی مرحله دوم اختلال وسواس اجباری است که در پی مرحله اول، یعنی وسواس فکری ایجاد می‌شود.
مثال‌هایی از وسواس عملی:
- شستن دست‌ها تا زمانی که پوستی روی دست شما نماند!
- چک کردن مکرر درها برای اطمینان از قفل بودن و اجاق گاز برای اطمینان از خاموش بودن.
- شمارش در الگوهای خاص
- تکرار بی صدای یک دعا، کلمه یا عبارت
دلایل ابتلا به وسواس
سن شایع بروز بیماری معمولا قبل از ۳۵ سالگی است و علت آن به طور دقیق مشخص نشده، اما به نظر می‌رسد ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به این بیماری دارد، چرا که افراد مبتلا به وسواس معمولا سابقه خانوادگی دارند.
به غیر از این مورد، سابقه آزار در کودکی و یا برخی عفونت‌ها نیز می‌توانند به اختلال وسواس جبری بدل شوند. در کل اگر بخواهیم لیستی از علل ابتلا به OCD یا همان وسواس تهیه کنیم به شرح زیر خواهد بود:
- بیولوژیک: کاهش سروتونین مغز بر اثر آسیب‌ها.
- ژنتیک: با اینکه هنوز ژن‌های خاصی برای آن کشف نشده اما اثر وراثت به اثبات رسیده است.
- یادگیری: ترس‌های وسواسی می‌توانند بر اثر اتفاقات و یا تعامل طولانی مدت با افراد مبتلا ایجاد شوند.
وسواس چگونه زندگی را مختل مي‌كند؟
- اتلاف وقت.
- عدم توانایی در تمرکز حواس و ایجاد حواس‌پرتی.
- بازماندن از کارهای اصلی. (از جمله تحصیل علم، مطالعه و درس خواندن و به‌دنبال آن افت تحصیلی)
- خستگی ذهن و بی‌حوصله شدن فرد برای فکر کردن درمورد موضوعات مهم و اساسی زندگی و تحصیلی.
- مشکل در برقراری ارتباط و کاهش کیفیت زندگی.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
بین بیماری وسواس جبری و کمال گرایی تفاوت وجود دارد. اینکه شما نیاز به نتایج بی عیب و نقص يا نگرانی زیاد درباره مشکلات واقعی زندگی و حتی علاقه به چینش خاص اشیا و تمیز و مرتب بودن آنها دارید به معنای وسواس نیست. زمانی که طبق معیارهای بالا روند عادی زندگی شما مختل شد، توصیه مي‌شود به پزشک یا روانشناس مراجعه کنید.
به این نکته توجه کنید که چنان چه در مراحل اولیه بیماری به پزشک مراجعه کنید مي‌توان از تشدید بیماری جلوگیری کرد و روند درمان را تسهیل نمود.
درمان بیماری وسواس به چه شکلی انجام می‌شود؟
درمان آن در ۳ مرحله انجام می‌شود:
- روان درمانی
- رفتار درمانی
- دارو درمانی
در روان درمانی فرد به مرور، در بازه‌های طولانی مدت با افکار استرس زای خود روبه رو می‌شود که به نوعی مقابله با وسواس فکری است.
در رفتار درمانی، هرچند هم که آزاردهنده باشد شخص می‌بایست در برابر انجام اعمال وسواسی مقاومت کند که به نوعی مقابله با وسواس عملی است.
در دارو درمانی از داروهای افزایش دهنده میزان سروتونین مانند فلوکستین، سرترالین و پاروکستین استفاده می‌شود.