چنانچه وقت مطالعه ندارید، می توانید صدای آن را گوش دهید.

در روند رشد و تکامل جنین عوامل مختلف و متعددی نقش دارند که آگاهی از این عوامل می تواند از ناهنجاری ها پیشگیری کند. یکی از این عوامل میزان فعالیت غدۀ تیروئید است. ترشحات این غده در تکامل جنین به ویژه مغز آن موثر است و هرگونه اختلال در فعالیت این غده می تواند باعث ناهنجاری می شود. در ادامۀ این مقاله بیشتر با ارتباط تیروئید و بارداری پرداخته می شود.

تیروئید و بارداری

غدۀ تیروئید یک غدۀ پروانه شکل و درون ریز (یعنی ترشحاتش وارد خون می شود) که به طور طبیعی در جلو و پایین گردن قرار دارد. وظیفۀ این غده ترشح هورمون های تیروئیدی است که به داخل خون ترشح می شوند و از طریق آن به تمام بافت های بدن منتقل می شوند. هورمون های تیروئیدی به بدن کمک می کند تا از انرژی استفاده کند، گرم بماند و مغز، قلب، ماهیچه ها و سایر اندام ها را همانطور که باید کار کند، نگه می دارد. هورمون های تیروئیدی عبارت اند از تری یُدوتایرونین/triiodothyronine یا T₃ و تایروکسین/thyroxine یا T₄. علت نام گذاری T₃ و T₄ به دلیل تعداد یون های یُد به کار رفته در آنها است. T₄ در سلول های بدن به T₃ تبدیل می شود. همان طور که پیش تر گفته شد هورمون های تیروئیدی روی متابولیسم سلول های بدن تاثیر دارند. هرچه ترشح این هورمون ها بیشتر شود سوخت و ساز و فعالیت این سلول ها هم بیشتر می شود (به این اختلال پرکاری تیروئید/Hyperthyroidism می گویند.) و هر چه ترشح این هورمون ها کمتر شود متابولیسم سلول های بدن کم می شود (به این اختلال کم کاری تیروئید/Hypothyroidism می گویند.).

یک بارداری نرمال باعث تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی مهمی می شوند که همین تغییرات روی عملکرد غدۀ تیروئید اثر می گذارد. این تغییرات به این معنی است که تست های آزمایشگاهی که عملکرد غدۀ تیروئید را می سنجند باید در دوران بارداری به دقت تفسیر شوند. تغییرات غدۀ تیروئید در دوران بارداری به طور عمده تحت تاثیر دو هورمون HCG/Human Chorionic Gonadotropin (که اساس تست های بارداری است) و استروژن است. غدۀ تیروئید در حین بارداری می تواند افزایش اندازه داشته باشد (بزرگی غدۀ تیروئید: گواتر). با این حال گواتر مرتبط با بارداری بیشتر در مناطقی رخ می دهد که کمبود ید وجو دارد.

در ۱۸-۲۰ هفتۀ اول بارداری، جنین برای تامین هورمون های تیروئیدی به طور کامل به مادر وابسته است. در اواسط بارداری تیروئید جنین شروع به ترشح هورمون می کند، با این وجود جنین هنوز برای دریافت ید به مادر وابسته است تا بتواند هورمون های تیروئیدی را بسازد.

پرکاری تیروئید و بارداری

به طور کلی شایع ترین دلیل پرکاری تیروئید در زنان در سنین باروری بیماری Graves است. افزون بر آن دلایل دیگری نیز باعث این بیماری می شوند: سطح خیلی بالای HCG، تهوع صبحگاهی شدید ممکن است باعث پرکاری تیروئید گذرا در اوایل بارداری شود. تشخیص صحیح براساس بررسی دقیق تاریخچه، معاینۀ فیزیکی و آزمایشات آزمایشگاهی است.

خطرات پرکاری تیروئید یا بیماری گریوز برای مادر

بیماری گریوز ممکن است در طول سه ماهه اول بارداری ظاهر شود یا ممکن است در این مدت در خانمی که به این اختلال را داشته تشدید شود. علاوه بر علائم شایع مرتبط با پرکاری تیروئید، درمان ناقص پرکاری تیروئید مادر می تواند منجر به زایمان زودرس و یک عارضه جدی به نام پره اِکلامپسی/pre-eclampsia شود. علاوه بر این، زنان مبتلا به بیماری گریوز فعال در دوران بارداری در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پرکاری تیروئید بسیار شدید به نام طوفان تیروئید/thyroid storm هستند. بیماری گریوز اغلب در سه ماهه سوم بارداری بهبود می یابد و ممکن است در دوره پس از زایمان بدتر شود.

خطرات پرکاری تیروئید یا بیماری گریوز برای جنین

پرکاری تیروئید مادر اگر کنترل نشده باقی بماند می تواند اثرات جدیی نظیر تپش قلب سریع، نارس بودن، کوچک بودن جنین نسبت به سن بارداری، مرده زایی و ناهنجاری های مادرزادی داشته باشد که دلیلی بر اهمیت درمان پرکاری تیروئید است. بیماری گریوز نوعی بیماری خودایمنی است که ناشی از تولید آنتی بادی هایی است که غدۀ تیروئید را تحریک می کنند و به آنها ایمونوگلوبین های محرک تیروئید می گویند. این آنتی بادی ها می توانند از جفت عبور کنند و روی تیروئید جنین اثر بگذارند. این مورد بسیار غیرمعمول بوده و از بین زنان بارداری که به گریوز مبتلا هیتند تنها ۱-۵ درصد دچار این اختلال می شوند. در صورتی که این ایمونوگلوبین ها (TSI) در اوایل بارداری بالا باشد از داروهای anti-thyroid استفاده می شود. باید توجه داشت که این داروها چون می توانند از جفت عبور کنند می توانند روی جنین اثر بگذارند؛ پس از مصرف خودسر و بدن نظر پزشک متخصص باید خودداری کرد.

درمان

در موارد ملایم و خفیف بیماری مادر و جنین بدون نیاز به درمان باید مداوم تحت کنترل باشند. زمانی که پرکاری تیروئید شدید باشد داروهای آنتی تیروئید برای درمان انتخاب می شوند. در مواردی که فرد نسبت به دارو حساسیت داشته باشد می توان از روش های درمانی دیگر مثل جراحی استفاده کرد.

کم کاری تیروئید و بارداری

به طور کلی شایع ترین دلیل کم کاری تیروئید بیماری خود ایمنی به نام Hashimoto’s thyroiditis است. کم کاری تیروئید در طول بارداری می تواند به دلیل حضور اولیه بیماری، درمان ناقص یا درمان بیش از حد پرکاری تیروئید باشد.

خطرات کم کاری تیروئید یا بیماری گریوز برای مادر

کم کاری تیروئید اگر بدون درمان باقی بماند یا ناقص درمان شود خطر سقط جنین را افزایش می دهد، همین طور با کم خونی مادر، درد عضلانی و ضعف، نارسایی قلب (کارایی قلب کاهش می یابد)، ناهنجاری های جفت و خون ریزی پس از زایمان ارتباط دارد. این عوارض بیشتر در زنانی با کم کاری شدی تیروئید رخ می دهد، زنان مبتلا به کم کاری تیروئید خفیف ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند یا علائمی را دارند که آن را به بارداری نسبت می دهند.

خطرات کم کاری تیروئید برای جنین

هورمون های تیروئیدی برای رشد و تکامل مغز جنین بسیار حیاتی اند. کودکانی که با کم کاری مادرزادی تیروئید که دنیا آمده اند (بدون عملکرد تیروئید در زمان تولد) اگر مشکلشان بی درنگ پیدا و درمان نشود می توانند مشکلات شدید شناختی، عصبی و تکاملی داشته باشند. با درمان زود هنگام این ناهنجاری ها می توانند به طور چشمگیری پیشگیری شوند.

مطالعات اخیر نشان داده حتی کم کاری خفیف تیروئد که درمان نشده باشد در طی بارداری می تواند اثرات جزئی روی تکامل مغز جنین داشته باشد.

پیشگیری از عوارض اختلال عملکرد تیروئید

اندازه گیری غلظت هورمون محرک تیروئید/TSH (که از هیپوتالاموس که بخشی از مغز است ترشح می شود) در خون، آزمایش اولیه برای ارزیابی عملکرد تیروئید در بارداری است. این تست ارزان، به راحتی در دسترس و قابل اطمینان است. این تست هم قبل از بارداری هم حین بارداری می تواند انجام شود و پزشک را از هرگونه اختلال آگاه کند تا اقدامات درمانی لازم جهت پیشگری از عوارض بعدی صورت بگیرد.

چناچه تمایل دارید از گلریزان های فعال خیریه حمایت کنید کافی است وارد آن شوید و با مطالعه داستان خانواده از آن ها حمایت کنید.